Na zijn succes als indie filmmaker begint Robert Eggers nu ook door te breken als regisseur van mainstream horror. En dat doet hij met zijn eigen remake van Nosferatu, nu de derde verfilming van dit verhaal. Alhoewel, eigenlijk is dit verhaal letterlijk al honderden keren herverteld. Nosferatu– Eine Symphonie des Grauens (1922) is in feite de oudste verfilming van Bram Stokers boek Dracula (1897). Het verhaal gaat dat die film de naam Dracula niet in zijn titel had omdat de filmmakers de auteursrechten niet hadden. In werkelijkheid had deze verandering meer te maken met dat het een Duitse film was voor een Duits publiek. Je vraagt je misschien af waarom Eggers niet gewoon een nieuwe Dracula film heeft gemaakt; dit is immers een Engelstalige film, en het personage Dracula valt al lang onder het publieke domein. Maar het feit dat hij al op de middelbare school een Nosferatu toneelstuk had opgezet laat zien dat deze versie van het verhaal toch iets speciaals voor hem betekent.
Recensie Nosferatu
Regie: Robert Eggers | Scenario: Robert Eggers | Cast: Bill Skarsgård, Nicholas Hoult, Lily-Rose Depp, Emma Corrin, Aaron Taylor-Johnson, Ralph Ineson, Simon McBurney, Willem Dafoe | Speelduur: 132 minuten
Een Duits expressionistisch festijn
Het verhaal begint zoals we gewend zijn. De makelaar Jonathan Harker, in deze film hernoemd naar Thomas Hutter (Nicholas Hoult), wordt op reis gestuurd naar het verre land van Transsylvanië. Tegen de waarschuwingen van de lokale bevolking in ontmoet de jonge zakenman de excentrieke Graaf Orlok (Bill Skarsgård) in zijn kasteel, een eeuwenoude vampier die al gauw de lust ontwikkelt voor Hutters vrouw Ellen (Lily-Rose Depp), die achter is gebleven in Duitsland.
Het eerste wat opvalt is dat het uiterlijk van de vampier een lange tijd verhuld blijft. In de trailers was zijn gezicht ook al niet te zien. En net als in de originele film wordt zijn aanwezigheid vooral weergegeven via surrealistische schaduwval. Het is alsof het monster kan teleporteren door razendsnel langs de muren van het kasteel te glijden. En aangezien sommige scenes qua kleurgebruik bijna zwart-wit ogen voelt dit heel sterk als een hommage aan de Duits expressionistische films van 100 jaar geleden.
Hoewel de film niet tekort komt aan sfeer merkte ik toch dat veel van deze scenes ook weer snel voorbij zijn. Met name aan het begin zit er een zeer rap tempo in het verhaal. Ik kreeg toch het gevoel dat de film snel de bekende plotpunten uit Dracula achter zich wilde laten, om verder te gaan naar het meer interessante gedeelte. Ter vergelijking, bij elke nieuwe Batman film kun je ook verwachten dat de ouders van Bruce Wayne vroeg in het verhaal het loodje zullen leggen. En nadat je dit al zo vaak hebt gezien kijk je toch meer uit naar de avonturen die Batman daarna beleeft. Waar Nosferatu pas echt schittert is dan ook het gedeelte waarin de vampier de dood en wanhoop verspreid, eenmaal als hij in Duitsland is geland.
Enge en sexy vampiers
Zijn vampiers nog eng? Velen zijn van mening dat vampierverhalen al zo gebakken zitten in onze cultuur dat het enge er inmiddels van af is. Elk kind heeft zich immers al eens als Dracula verkleed. De Dracula film waar ik mee ben opgegroeid is Bram Stoker’s Dracula (1992), geregisseerd door Francis Ford Coppola. Maar Coppla was meer geïnteresseerd in het vertellen van een Shakespeareaans tragisch liefdesverhaal dan in het maken van een daadwerkelijk enge film.
Een Italiaans onderzoeksteam publiceerde enkele jaren geleden een lijst van de meest invloedrijke films aller tijden. Op nummer 12 stond Dracula (1931), en niet veel lager op 15 stond Nosferatu (1922). Dracula met Bela Lugosi in de titelrol is ongetwijfeld de meer iconische film. Nicholas Hoult speelde zelf nog recent Dracula’s assistent in de film Renfield (2023), een soort komische sequel van de jaren 30 film. Maar toch zou ik zeggen dat Nosferatu mogelijk een diepere impact heeft gehad op horrorfilms.
Als het lelijke broertje van Dracula heeft Nosferatu altijd wel een obscure rol gespeeld in onze popcultuur. In de fictieve-biografische film Shadow of the Vampire speelt Willem Dafoe Max Schreck, de mysterieuze acteur die in de originele film in de huid kroop van Graaf Orlok. Het kan ook bijna geen toeval zijn dat Dafoe voor deze film terugkeert als Professor Von Franz, de Van Helsing-achtige wetenschapper met een interesse in het mystieke. Tim Burton gebruikte ook de naam Max Schreck voor een van zijn personages in de expressionistische superheldenfilm Batman Returns. En de acteerstijl van Schreck werd als inspiratie gebruikt door Nicolas Cagein Vampire’s Kiss, een van zijn meest meme-waardige films.
Graaf Orlok maakt een onverwachte cameo in SpongeBob SquarePants.
Maar memes terzijde, er is een goeie reden waarom Nosferatu na alweer een eeuw een indrukwekkende horrorfilm is gebleven. Als je het woord vampier hoort dan denk je mogelijk aan de sexy en elegante Bela Lugosi in de rol van Dracula, of je denkt aan de nóg sexyere Louis (Brad Pitt) uit Interview with the Vampire, of aan de nóg nóg sexyere Edward (Robert Pattinson) uit Twilight, of aan de onweerstaanbaar sexy Blacula… je begrijpt nu wel wat ik wil zeggen. Vampiers staan al heel lang symbool voor verboden lust en promiscuïteit. Graaf Orlok is daarentegen noch een elegante, noch een sexy vampier. Hij verleid zijn prooi niet, hij is gewoon een hongerig roofdier waar niet mee te redeneren valt. In plaats van zijn slachtoffers in vampiers te veranderen laat hij ze doodziek achter met bijtwonden over hun hele lichaam. In tegenstelling tot meer traditionele Hollywood vampiers associeer je hem ook niet met een vleermuis, maar eerder met een rat.
Orlok, zoals hij nu wordt gespeeld door Bill Skarsgård, belichaamt de pest, een ziekte die miljoenen levens heeft geëist in Europa. Zijn kortademige diepe stem en de donkere huidschilfers op zijn lichaam doen je denken aan slachtoffers van de zwarte dood. En onze collectieve angst voor een dodelijke epidemie is iets van alle tijden. Nu de hele wereld nog recent een pandemie heeft meegemaakt kon deze film eigenlijk niet op een beter moment verschijnen.
Eén actrice die ik niet moet vergeten te noemen is Lily-Rose Depp. Als Ellen speelt ze eigenlijk een combinatie tussen twee personages uit Bram Stokers boek: Mina de toegewijde vrouw van de makelaar, en de vervloekte slaapwandelaar Lucy. Voor vrouwen in een 19de-eeuws roman waren ze zeker niet zwak. Maar het blijven uiteindelijk vrij passieve personages, aangezien het de mannen zijn die op de vampier jagen. Maar wat Eggers zo fascinerend vond aan de originele Nosferatu is dat Ellen daar de werkelijke heldin is. Daarom wordt het verhaal in deze nieuwe film grotendeels vanuit haar perspectief verteld. Ellen leeft in een maatschappij waar afwijkend gedrag onder vrouwen al snel afgedaan wordt als hysterie. Het is daarom tragisch, maar ook inspirerend om haar terug te zien vechten tegen de vampier op haar eigen manier. Toch knap dat, in een film met Willem Dafoe als verstrooide dokter en Bill Skarsgård als vampier, deze vrouw uiteindelijk de showsteler is.
Een meesterlijke vampierfilm
Robert Eggers zijn vierde film zou ik nog niet mijn favoriete werk uit zijn oeuvre willen noemen. Zijn vorige twee films spraken mij immers aan op een persoonlijker niveau. The Lighthouse was een unieke film die ik kan laten zien aan vrienden die wel interesse hebben in alternatieve horror. The Northman was de live action Lion King die ik zelf altijd al had willen zien. Nosferatu is nog steeds te herkennen als een typische Eggers film. Maar met een klassieke filmmonster en een handjevol goed geplaatste jump scares kunnen we ook spreken van zijn meest mainstream horrorfilm tot nu toe. Verwacht daarom niet een nieuwe The Lighthouse, maar dan met vampiers. Echter, als je zelf meer een artistieke en hypnotische verfilming van Dracula zou willen; die film bestaat al, kijk daarvoor Nosferatu: Phantom der Nacht (1979) van Werner Herzog. Dit neemt niet weg dat Nosferatu van Eggers weer een meesterlijk gemaakte vampierfilm is. Het bewijst dat na 100 jaar aan Dracula verfilmingen dit verhaal je nog steeds kippenvel kan geven. En dat is wellicht de grootste prestatie van deze film.
Beoordeling: ★★★★☆
Sandro Algra
Blijf op de hoogte
Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste entertainment nieuws? Volg ons dan op Facebook, Instagram en Twitter. Zo ontvang jij als eerste het laatste nieuws!
by 
